[9/147] Ratujmy cerkiew w Bystrem

Cerkiew w Bystrem pod wezwaniem św. Michała Archanioła to wyjątkowe miejsce w Bieszczadach i unikalny zabytek architektury drewnianej. Lata historycznych zawirowań spowodowało, że wiele z takich miejsc uległo zniszczeniu lub zapomnieniu. Tragiczna historia tego rejonu Polski, przesiedleń i wyniszczających działań wojennych odcisnęło swoje piętno, dlatego tym bardziej ważne jest, aby zadbać o te, które jeszcze istnieją.

Cerkiew pod wezwaniem św. Michała Archanioła jest wspaniałym zabytkiem i pozostaje jednym z niewielu pomników minionej kultury tak pięknie prezentujących historię regionu i jej mieszkańców. Obecnie nie pełni ona funkcji sakralnych i jako jedna z nielicznych nie została przejęta przez kościół katolicki. Cerkiew jest wpisana do rejestru zabytków 18.III.1970 r. pod nr A-318.W przyszłości oprócz funkcji muzealno – historycznej mogłaby stać się miejscem spotkań artystycznych, wydarzeń kulturalnych czy wieczorów poetyckich ściągając ludzi z całej Polski i nie tylko.

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi Bystrem jak i Cerkwi pochodzą z 1607 roku. Obok Cerkwi znajdowało się popostwo, w którym mieszkał pop opiekujący się cerkwią. Następną zbudowano w roku 1681. Istniała do końca XIX wieku. Obecna cerkiew została wybudowana na miejscu poprzedniej w latach 1901 – 1902 w unikatowym narodowym stylu ukraińskim. Jest na ta chwilę jedynym zabytkiem tej architektury w całej Unii Europejskiej.

Świątynia odgrywała rolę cerkwi filialnej, należącej do parafii w Michniowcu (dekanat żukotyński) aż do roku 1951, kiedy okoliczne tereny zostały przekazane Polsce w ramach wymiany z ZSRR. Przez krótki czas wykorzystywano ją, jako kościół wyznania rzymskokatolickiego, ale ostatecznie została opuszczona i zaczęła podlegać dewastacji. W roku 1962 roku większość wyposażenia świątyni wywieziono do Łańcuta, aby zabezpieczyć je przed kradzieżą. Wyposażenie cerkwi stało się częścią ekspozycji muzealnej i zostało udostępnione dla zwiedzających.

Pierwsze prace celem zapobieżenia niszczeniu cerkwi podjęto w roku 1983, kiedy uprzątnięto jej wnętrze, zabezpieczono pozostałe tam przedmioty oraz zorganizowano stałą wystawę fotograficzną dotyczącą zabytków cerkiewnych. W 1985 pieczę nad zabytkiem objął utworzony między innymi do tego celu Bieszczadzki Oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami.

W roku 1991 w cerkwi występowały ukraińskie zespoły, a dwa lata później odbył się tam Festiwal Kultury Karpackiej. Lata 1993 – 1994 to czas gruntownych remontów świątyni dokonanych z inicjatywy Towarzystwa Ochrony na Zabytkami.

Cerkiew wymagała jednak cały czas sporych nakładów finansowych na zabezpieczenie przed zawaleniem. Jesienią 2011 r. służby konserwatorskie cofnęły obiecaną dotację na remont. Przyznano wówczas jedynie 10 000 złotych na dokumentację obiektu. Spowodowało to uruchomienie inicjatyw mających na celu wsparcie ratowania Cerkwi. Rok 2012 był dużo przychylniejszy dla tego zabytku gdyż przyznano 70 000 zł na rzecz renowacji części obiektu. W 2013 r. podobna dotacja wyniosła 40 000 zł.

Niestety Cerkwi w Bystrem dalej grozi zawalenie. Pomimo trwających prac budowlanych koszty napraw znacznie przewyższają dotacje, jakie przeznaczone zostały na remont Cerkwi stąd potrzebna jest pomoc, aby wesprzeć jej renowację póki mamy jeszcze możliwość uratować tą perełkę architektury bieszczadzkiej.

Główne problemy z jakimi obecnie boryka się cerkiew to dziurawy dach i przegnita konstrukcja, przez które wdziera się wilgoć niszcząc i osłabiając strukturę budynku(szczególnie fatalny stan kopuły głównej). Dodatkowo cerkiew przechyla się w stronę północną powiększając ryzyko zawalenia. Potrzebne są również środki na renowację wnętrza i zachowanego zabytkowego wyposażenia (ikonostasu, tabernakulum, ołtarza, ambony, starych skrzyń i polichromii).

Cerkiew ma szansę stać się wyjątkowym miejscem nie tylko ze względów muzealnych, ale również kulturalnych przyczyniając się do ożywienia lokalnej społeczności kulturalnej oraz przypominając odwiedzającym o bogatym dziedzictwie tego regionu i jego mieszkańców. Jednak by tak się stało musimy najpierw zapewnić, że Cerkiew uda się uratować i przywrócić jej dawną świetność.

Plany na przyszłość

W przyszłości, po renowacji świątynia mogłaby by pełnić funkcje:

Funkcja muzealno – historyczną – wliczając w to możliwość zwiedzania przez turystów, ekspozycje muzealną wewnątrz i jeśli będzie to możliwe przywrócenie wyposażenia Cerkwi do jej oryginalnego stanu.

Funkcja kulturalna będzie mogła być związana z organizowaniem różnego rodzaju wydarzeń kulturalnych, takich jak koncerty, recitale, przestawienia, warsztaty czy wystawy fotografii. Poprzez to może również zacznie przyczynić się do promocji kulturalnej regionu.